EİNSTEİN'IN GÖRELİLİK TEORİSİ; YİNE HAKLI ÇIKTI
(Bu resim, beyaz bir cüce yıldızının kütleçekiminin etkisiyle arkasındaki uzak yıldızın ışığını uzayda nasıl eğdiğini ortaya koyuyor.)
Albert Einstein, uzaktan gelen bir yıldız ışığı bir gök cisminin yakınından geçerken yerçekimi ışığı bükerek yolunu değiştirir ve mercek etkisi yaprak ışığın parlaklığını arttıracağını yani yıldızın daha parlak görüneceğini ön görmüştür. Fakat 1936 yılında Einstein Science dergisindeki bir makalede, bu fenomenin yıldızlar bir birinden çok uzak olduğu için doğrudan gözlemlenemeyeceğini söylemiştir.
Şimdilerde, Kailash C. Sahu’nun başında olduğu uluslararası bir araştırma ekibi bu durumu gözlemlemeyi başardı Science'daki 9 Haziran 2017 tarihli makalesinde anlatıldığı gibi. Çalışmanın, Einstein'ın "güneşten başka bir yıldız tarafından yapılan yerçekimi mikroskopisi" özelliğinin ilk raporu olduğu düşünülüyor. Embry-Riddle Havacılık Üniversitesi'nden Terry Oswalt, keşfin "kendi galaksimizin tarihini ve evrimini" anlamak için yeni bir pencere açtığını söylüyor. Daha spesifik olarak Oswalt, "Sahu ve meslektaşları tarafından yapılan araştırmalar, diğer araçlarla kolayca ölçemediğimiz cisimlerin kütlelerini belirlemek için yeni bir yöntem sağlıyor.” Oswalt “Einstein bugün yaşasaydı gurur duyardı çünkü tahminlerinden biri çok zor olmasına rağmen gözlemlendi.
"Einstein Halkası" Nedir ?
Einstein'ın öngördüğü yıldızların yerçekimsel mikroskopisi daha önce gözlemlenmiştir. 1919'da Güneş'in tutulması sırasında, ayın etrafında kıvrılan yıldız ışığının (güneşin) ölçümleri, Einstein'ın genel görelilik kuramının ilk inandırıcı delillerinden birini sağlamıştır.
Oswalt “ Bir yıldızın ışınları, bizle ışığın geldiği yıldız arasındaki bir yıldızın yanından geçtiğinde “Yerçekimsel mikroskopi” etkisiyle kusursuz dairesel halkalar oluşturur bu halkalara Einstein halkası denir.
(Gökbilimciler, Hubble'ı beyaz yıldızı gözlemlerini, normal yıldızın yanmış çekirdeğini ve soluk arka planı iki yıllık bir süre boyunca gözlemledi. Hubble, ölü yıldızı ışığını saptıran arka plan yıldızının önünden geçerken gözlemledi. Yakın hizalama sırasında, uzaktaki yıldız ışığı gerçek konumundan yaklaşık 2 milyar saniye kadar saptırdı. Bu ölçümlerle gökbilimciler, beyaz cücenin kütlesinin güneş kütlesinin kabaca yüzde 68'i olduğunu hesapladı.)
Sahu'nun grubu çok daha olası bir senaryoyu gözlemledi: İki nesne biraz hizadan çıktı ve dolayısıyla bir Einstein halkasının asimetrik bir biçimi oluştu. Oswalt "Halka ve parlaklığı ölçülemeyecek kadar küçüktü, fakat asimetrisi uzak yıldızın gerçek konumundan uzaklaşmasına neden oldu" dedi. Einstein'ın tahmininin bu kısmı 'astrometrik mercek' olarak adlandırıldı ve Sahu'nun ekibi bu durumu ilk gözlemleyenler oldu. Maryland, Baltimore'daki Uzay Teleskop Bilim Enstitüsündeki bir gökbilimci olan Sahu, Hubble Uzay Teleskobunun (HST) üstün açısal çözünürlüğünden yararlandı. Sahu ekibi, Ekim 2013 ile Ekim 2015 tarihleri arasında sekiz adet ölçüm alarak, Stein 2051 B adlı bir beyaz cüce yıldızının etrafında ki ışığı saptırdığı için uzak bir yıldızın görünen konumundaki kaymaları ölçtü. Stein 2051 B'nin güneşin yaklaşık üçte ikisi kadar bir kütleye sahip olduğunu belirlediler. Oswalt "Temel fikir, arka plan yıldızının konumunun belirgin sapmasıyla doğrudan beyaz cücenin kütlesi ve yerçekimi ile ilişkilidir ve ikisinin tam olarak sıraya gelmesi için ne kadar yakın oldukları ile de ilişkilidir." dedi.
Oswalt'a göre, gökbilimciler arasında bulgular en az üç nedenden ötürü önemli
İlk olarak, araştırma "Stein 2051 B'nin kütlesi ve bileşimi hakkında uzun zamandır devam eden bir gizemi çözüyor" diyor.
İkincisi, "Sahu ekibi astrofizikçi Subrahmanyan Chandrasekhar'ın 1930 Nobel Ödülü sahibi beyaz cüce yıldızlarının kütlesi ve yarıçapı arasındaki ilişki hakkındaki teorisini de teyit etmektedir.
Üçüncüsü "Kütleleri belirlemek için kullanılan bu yeni yöntem, önümüzdeki diğer soruları çözmek için çok yardımcı olacağı" sonucuna varıyor.
(Görüntü aldatıcı olabilir. Bu Hubble Uzay Teleskobu görüntüsünde, beyaz cüce yıldızı Stein 2051B ve onun altındaki daha küçük yıldız yakın komşu gibi görünüyor. Ancak yıldızlar birbirinden çok uzakta bulunmaktalar. Stein 2051B, Dünya'dan 17 ışıkyılı uzaklıkta; Diğer yıldız yaklaşık 5000 ışıkyılı uzaklıkta.)
Oswalt “Galaksi'de ki şimdiye dek oluşmuş olan yıldızların Güneş de dahil olmak üzere en az yüzde 97'si beyaz cüce denilen gök cisimlerine dönüşecektir ve bu yıldızların bir kısmı çoktan beyaz cüceye dönüşmüştür. Tarihimiz ve geleceğimizi gösteren şeyler bu bulgular işte bu yüzden önemliler” dedi.
Çeviri: Celal DEMİRTAŞ
Kaynak: Embry-Riddle Aeronautical University
Referans Derği:Europhysics Letters (EPL)
Yayınlama tarihi: 22.06.2017