KUANTUM FİZİĞİNİN BİRÇOK DÜNYALAR YORUMU NEDİR?
Birçok dünya yorumu (MWI), kuantum fiziği içerisinde, evrenin bazı deterministik olmayan olaylar içerdiğini açıklamayı amaçlayan bir teoridir, ancak teori tamamen deterministik (her şeyin önceden belirlendiğini ve bir sebebi olduğunu belirten doktrin) olmayı amaçlamaktadır.
Bu yorumda, "rasgele" bir olay her gerçekleştiğinde, evren çeşitli seçenekler arasında bölünür. Evrenin her ayrı hali, olayın farklı bir sonucunu içerir. Sürekli bir zaman çizelgesi yerine, birçok dünya yorumu altındaki evren, daha çok ağaç kollarından ayrılan bir dizi dallara benzetilir.
Örneğin, kuantum teorisi, bir radyoaktif elementin bir tek atomunun bozunma (atomun parçalanması) ihtimalini belirtir, ancak bozunmanın ne zaman gerçekleşeceğini (olasılık aralıkları dahilinde) tam olarak söyleyemez. Bir saat içinde bozulma ihtimali % 50 olan radyoaktif elementlerin bir demetine sahip olsaydınız, o zaman bir saat içinde bu atomların % 50'si bozunmaya başlardı. Fakat teori belli bir atomun ne zaman bozunacağı hakkında kesin bir şey söylemez.
Geleneksel kuantum teorisine (Kopenhag yorumunda) göre, belirli bir atom için ölçüm yapılıncaya kadar bozunmuş olup olmadığını söyleyecek bir yol yoktur.
Aslında, kuantum fiziğine göre, olası durumların bir süperpozisyonda (srödinger’in kedisi teorisindeki gibi her iki ihtimalin olabilme durumu) bulunduğunu söyler.
Birçok dünya yorumu, bu sonucu alır ve onu kelimenin tam anlamıyla, Everett Postülâsyonunun (Everett Postüle - Tüm izole sistemler Schroedinger denklemine göre gelişir) şekli olarak uygular. Kuantum teorisi, atomun hem bozunmuş hem de bozunmamış olduğunu ispatlarsa, birçok dünya yorumu, iki evrenin var olması gerektiği sonucuna vardırır. Bu nedenle, evren her kuantum olayının gerçekleştiği her sefer dallanır ve sonsuz sayıda kuantum evreni yaratılmış olur.
Aslında, Everett'in varsayımı, tüm evrenin (tek izole edilmiş bir sistem olması) sürekli olarak çoklu hallerinin birleşimiyle var olduğunu ima eder. Dalga işlevinin evrende başarısız olmasının hiçbir anlamı yoktur, çünkü evrenin bir kısmının Schroedinger dalga işlevini takip etmediği anlamına gelmektedir.
Birçok dünya yorumu, Hugh Everett III tarafından 1956'da doktora tezi olan Evrensel Dalga İşlevi Teorisinde yaratılmıştır. Daha sonra fizikçi Bryce DeWitt'in çabaları ile popülerleşti. Son yıllarda, en popüler eserlerin birçoğu, kuantum bilgisayarlarını destekleyen teorisinin bir parçası olarak pek çok dünyadan gelen terimleri kavramlarını uygulayan David Deutsch tarafından yapılmıştır.
Tüm fizikçiler pek çok dünyayı yorumlamaya razı olmasa da, fizikçiler tarafından inandıkları baskın yorumlardan biri olduğu fikrini destekleyen gayrı resmi, bilim dışı anketler yapıyorlardı, anketler sonucunda Kopenhag yorum ve çözülmesinin hemen ardında yer almaktadır.
Kuantum fiziğinde çalışan çoğu fizikçi, kuantum fiziğinin esas olarak test edilmeyen teorilerini yorumlanmasının sorgulanmasının vakit harcanmasının zaman kaybı olduğuna inanmaktalar.
Fizikçi olmayanlar, bazen birçok dünyadan bahsederken, daha geniş kapsamlı çoklu evren, mega evren veya paralel evren terimlerini kullandılar. Bu kuramlar genellikle, birçok dünya yorumu tarafından öngörülen "paralel evrenler" türünden daha fazlasını kapsayan fiziksel kavram sınıfları içerir.
Bilim kurgu romanında, bu tür paralel evrenler çok sayıda büyük hikâyelerin temelini sağlamıştır; ancak bunların hiçbirinin bilimsel bir gerçekle bağdaşan güçlü bir temeli bulunmamaktadır. Birçok dünya yorumu, önermiş olduğu paralel evrenler arasında herhangi bir şekilde bağlantı sağlamaz.
Bilimkurgu yazarları bunun etrafında yollar bulmaya çok yaratıcı davrandılar, ancak paralel evrenlerin birbirleriyle nasıl iletişim kurabileceğini gösteren sağlam bir bilimsel çalışma olmadığını biliyoruz.
Hazırlayan: Celal DEMİRTAŞ
