KARANLIK MADDE
Evrenimizdeki galaksiler imkânsız gibi görünen bir davranışta bulunmaktadır. Galaksiler yaptıkları aşırı hızlı dönme hareketi sonucu yerçekiminin (kütle çekimi) bildiğimiz maddeyi bir arada tutamaması ve uzun zaman önce dağılması gerekirdi. Bu durum galaksi kümeleri için de geçerlidir. Bu yüzden bilim insanları bizim gözlemleyemediğimiz bir etkenin olduğunu, bunun galaksilere bir arada durmaları için fazladan kütle çekim kuvvetini kazandırdığını düşünmektedirler. Bu ilginç bilinmeyen maddeye gözlenemediği için karanlık madde adını vermişlerdir.
Normal maddenin aksine, karanlık madde elektromanyetik kuvvet ile etkileşime girmez. Bunun anlamı ışığı yaymayacağı, yansıtmayacağı ve absorbe etmeyeceği için saptanması nerdeyse imkânsızdır. Aslında araştırmacılar karanlık maddenin sadece madde üzerindeki kütle çekim etkisinin tespit edilebileceği sonucuna vardılar. Evrenin yaklaşık 27% oluşturan Karanlık madde, görünür maddeye göre yaklaşık altı kat daha ağırdır. Önemli nokta; Yıldızları ve gökadaları oluturan görünür madde evrenin sadece %5’ni oluşturur! Fakat kara madde nedir? Bir görüşe göre kara madde supersymmetric particles (süper simetrik parçacıklardan) oluşur. Büyük hadron çarpıştırıcısı (LHC) deneyleri bize karanlık madde hakkında ipuçları sağlayabilir.
Birçok teori göre karanlık maddenin parçacıklarının büyük hadron çarpıştırıcısında üretilebilecek kadar hafif olduğunu, eğer LHC’de üretilseler dahi detektörlerden tespit edilemeden kaçabilecekleri iddia edilmektedir. Ancak karanlık madde parçacıkları enerji ve momentum taşıyabileceklerini, yani bu sayede fizikçiler çarpışma sonucu kaybolan enerji ve momentumdan varlıklarını tespit edilebilir. Standart modelin açıklayamadığı yerlerde sık sık karanlık maddenin varlığına ihtiyaç duyulmaktadır. Örneğin Süpersimetri ve extra boyutlar. Bir teori çoğunlukla karanlık madden oluşan ufak miktarda bilinen maddeyi içeren “Hidden Valley” adında paralel bir boyut olduğunu ileri sürmektedir. Eğer bu teorilerden biri gerçek olduğu ispatlansaydı, bilim insanları evrenimizin ve galaksilerin nasıl bir arada kaldığını anlamaları kolaylaşırdı.
KARANLIK ENERJİ
Karanlık enerji yaklaşık olarak evrenimizin %68’ni oluşturmaktadır. Karanlık enerji evren boyunca dağılmıştır, sadece uzayda değil aynı zamanda, zamanda da dağılmıştır, diğer bir deyişle, evren genişledikçe seyrelmeyip yoğunluğu yine aynı kalmaktadır. Bu dağılma karanlık maddenin her hangi bir merkezi kütle çekim etkisine sahip olmadığını gösterir. Evrendeki genişlemenin derecesi ve hızı Hubble yasasına göre gözlenebilir. Bu ölçümler diğer bilimsel verilerle birlikte karanlık enerjinin varlığına işaret eder.
Kaynak: http://home.cern/about/physics/dark-matter
Çeviri: Celal DEMİRTAŞ
Tarih : 30.11.2016
